Eski Eserler

Fazlur Rahman 

21 Eylül 1919'da Hindistan'ın (bugünkü Pakistan'ı kuzeybatısında bulunan) Hazara ÅŸehrinde, dindar bir ailenin çocuÄŸu olarak dünyaya geldi. 
Ä°lk eÄŸitimini, Ders-i Nizami adlı medresede, Deobend ekolüne mensup olan babası Mevlana Åžihabeddin’den aldı.
10 yaşında Kur'an'ı ezberleyen Fazlur Rahman, çaÄŸdaÅŸ eÄŸitim de almaya baÅŸladı. Ailesi 1933 yılında Lahor kentine taşınınca üniversiteye gitti. Bir yandan da babasından aldığı özel eÄŸitimini devam ettirdi ve 1940'ta Pencap Üniversitesi Arapça bölümünden mezun oldu.
Aynı üniversitede yaptığı yüksek lisansını 1942 yılında tamamladı ve aynı yıl bu üniversiteye araÅŸtırma görevlisi olarak atandı.
1946’da Doktora yapmak üzere Ä°ngiltere Oxford Üniversitesine gitti. 1949’da Prof. H.A.R. Gibb danışmanlığında doktorasını bitiren Fazlur Rahman, Oxford'da Fars Medeniyeti ve Ä°slam Felsefesi hocası olarak ders vermeye baÅŸladı. 
1950’de Durham Üniversitesinde öÄŸretim üyesi olarak göreve baÅŸladı. Bu görevi 1958’e kadar devam etti. 
1958’de Kanada’da (Montreal) McGill Üniversitesi Ä°slami Ä°limler Enstitüsünde doçent (associate professor) olarak göreve baÅŸladı. O, Klasik Yunan ve Latin dillerini felsefî ve teolojik metinleri rahatlıkla okuyabilecek düzeyde öÄŸrenmiÅŸti. Ayrıca Ä°ngilizce ve Almanca biliyordu.
1961’de Pakistan Karaçi’ye dönen Fazlur Rahman, 1962’de Devlet BaÅŸkanı Eyüp Han tarafından Ä°slami AraÅŸtırmalar Enstitüsüne önce araÅŸtırmacı sonra da müdür olarak atandı. Burada ingilizce Islamic Studies ve urduca Fikr-o-Nazar dergilerini çıkardı. 
Fazlur Rahman’ın bu dönemde yazdığı makaleleri Ä°slamic Studies adlı dergiden takip etmek mümkündür. Bu enstitü bünyesinde çok sayıda öÄŸrenciye dersler verdi ve onlara yurtdışına gitme imkânı saÄŸladı.
1968’e kadar bu görevi uhdesinde taşıyan Fazlur Rahman, yoÄŸun baskılar sonucu Pakistan’dan ayrılarak Amerika’ya gitti.
Los Angeles’ta Kaliforniya Üniversitesinde bir dönem misafir profesör olarak bulunduktan sonra 1969 Eylül’ünde Chicago Üniversitesinde “Ä°slam DüÅŸüncesi” profesörü olarak göreve baÅŸladı. 
26 Temmuz 1988’de vefatına kadar ilgili üniversitede görevine devam etti.

Eserleri:
Fazlur Rahman’ın 11 tane kitabı vardır. Bunların on tanesi kendi hayatında bir tanesi ise vefatından sonra basılmıştır. Eserleri kronolojik olarak ÅŸöyledir:
1. Avicenna's Psychology.681 (Ä°bn Sina’da Psikoloji)
Fazlur Rahman'in doktora tezi olup Ä°bni Sînâ'ya ait “Kitâbun-Necât” adlı eserin "en-Nefs" bölümünün tenkitli neÅŸrinden ibarettir. Ayrıca bu bölümün Ä°ngilizce tercümesi yanında metnin tahlilini, Aristo ve Fârâbî gibi diÄŸer bazı filozofların görüÅŸleriyle karşılaÅŸtırılmasını da içermektedir.

2. Prophecy in Ä°slam: Philosophy and Orthodoxy682 (Ä°slam’da Nübüvvet: Felsefe ve Gelenek)
Fazlur Rahman, bu çalışmada konuyu 3 baÅŸlık altında inceler. “Akıl Doktrini”,Peygamberlik, Felsefi Doktrin ve Kelam. Son bölümde Ä°bn Hazm, Gazali, Åžehristani, Ä°bn Teymiye ve Ä°bn Haldun’un Peygamberlik ile ilgili görüÅŸlerini inceler. Eserin, kendi düÅŸünce hayatının oluÅŸumunda oldukça etkili olduÄŸunu belirtmiÅŸtir.

3. Avicenna's De Anima (Ä°bn Sina’nın Kitabu’n-Nefs’i)
Ä°bni Sina’ya ait “Kitabu’ÅŸ-Åžifa” adı eserin "Kitâbü'n-Nefs" bölümünün tenkitli neÅŸridir.

4. Islamic Methodology in History
(Tarih Boyunca Ä°slami MetodolojiSorunu)
Bu eser, Fazlur Rahman’ın 1962 yılı Mart ayından 1963 yılı Haziran ayına kadar Ä°slami AraÅŸtırmalar Enstitüsünün Islamic Studies adlı çalışmasında yayınladığı makalelerden ve bunlara eklenen “Sonraki Asırlarda Ä°çtihad” adlı çalışmadan oluÅŸmaktadır. Fazlur Rahman, her ne kadar bu makalelerin Kur’an, Sünnet, Ä°çtihad ve Ä°cma ile ilgili tarihsel geliÅŸimden bahsedeceÄŸini söylese685 de Kur’an konusu burada incelenmemiÅŸtir. Eserde sünnet, içtihad, icma, hadis ve toplumsal deÄŸiÅŸme gibi konular ele alınmaktadır. Ayrıca Ä°slam düÅŸünce tarihinde felsefi düÅŸüncenin doÄŸuÅŸu, ehl-i sünnetin oluÅŸumu, kelam ve tasavvufun nasıl geliÅŸtiÄŸi ortaya konmaya çalışılmıştır.

5. Islam (Ä°slam)
Eser 14 bölümden oluÅŸmakta olup, Fazlur Rahman’ın, genel olarak Ä°slam düÅŸüncesiyle hesaplaÅŸmasını içermektedir. 
Eserde Ä°ncelenen konu baÅŸlıkları ÅŸunlardır: Muhammed, Kur’an, Hadisin Kaynakları ve GeliÅŸimi, Hukukun Yapısı, Diyalektik Teoloji ve DoÄŸmanın YükseliÅŸi, Åžeriat, Felsefi Hareketler, Sufi rganizasyonlar,Mezheplerin YükseliÅŸi, EÄŸitim, Modernistler öncesi Reform Hareketleri, Modernin YükseliÅŸi, Miras ve Beklentiler. Ä°lk baskısı 1966’da çıkan eserin, 1979’daki ikinci baskısında arada geçen yaklaşık 14 yıllık zaman zarfında ortaya çıkan hadiseleri deÄŸerlendirdiÄŸi bir sonsöz (epilogue) vardır.Ä°kinci bölüm olan Kur’an baÅŸlığında Kur’an Nedir? Kur’anın ÖÄŸretisi,Kur’an’da Yasama, Kur’an Tefsirleri bölümleri bulunmaktadır.

6. Letters of Shaikh Of Ahmad Sirhindi
(Ä°mam Rabbanî’nin Mektupları)
Eser Ä°mam-ı Rabbani’nin bazı mektuplarını içermekte olup Fazlur Rahman tarafından geniÅŸ bir giriÅŸle basılmıştır.

7. The Philosophy of Molla Sadra 
(Molla Sadra’nın Felsefesi)
Molla Sadra’nın felsefi sistemini Ontoloji (varlık), teoloji ve Psikoloji olmak üzere üç baÅŸlık altında inceler. Eser, Fazlur Rahman’ın Pakistan sonrası McGill üniversitesinin ilk dönemlerinde tekrar felsefi çalışmalara döndüÄŸüne yönelik bir iÅŸaret olarak da okunabilinir.

8. Major Themes of the Qur’an 
(Ana Konularıyla Kur’an)
Kur’an ve Tefsir söz konusu olduÄŸunda Fazlur Rahman’ın akla gelen ilk eseridir. Eser sekiz bölüm ve iki ekten oluÅŸmaktadır. Bölümler; Allah, KiÅŸi Olarak Ä°nsan, Toplum Olarak Ä°nsan, Tabiat, Peygamberlik ve Vahiy, Ahret, Åžeytan ve Kötülük,Ä°slam Toplumunun DoÄŸuÅŸu adlarını taşır. Ekler ise Müslüman Toplumun Mekke’deki Dini Durumu ve Ehl-i Kitap ve “Dinlerin” Farklılığı’dır.
Fazlur Rahman, bu eseri, Kur’an’ın temel fikirlerini ve doktrinlerini sistemli bir ÅŸekilde sunma; Allah, insan, tabiat ve hayat hakkındaki Kur’an’ın görüÅŸlerini sergilemeyi hedefleyerek yazdığını belirtir.691
Bir deÄŸerlendirme yapmak gerekirse eserin konu baÅŸlıkları, Kur’an’ın ana/esas konularını vermektense Fazlur Rahman açısından ilgili baÅŸlıkların nasıl algılandığını gösteren bir özelliktedir. Eser, bir görüÅŸün savunulması olarak deÄŸerlendirilebilir.

9. Islam and Modernity: Transformation of an Intellectual Tradition
(Ä°slam ve ÇaÄŸdaÅŸlık: Fikri Bir GeleneÄŸin DeÄŸiÅŸimi)
Eserin çalışmamızla olan ilgisi özellikle giriÅŸ bölümünde Fazlur Rahman’ın Kur’an metodolojisinin net bir ÅŸekilde ortaya konulmasıdır. Genel anlamda Ä°slam eÄŸitim tarihi hakkında Fazlur Rahman’ın görüÅŸ ve deÄŸerlendirmelerinden oluÅŸan eser, son
bölümde “Umutlar ve Öneriler” baÅŸlığı altında Ä°slami ilimlerin yeniden oluÅŸturulmasınayönelik deÄŸerlendirmeler içermektedir.

10. Health and Medicine in the Islamic Tradition695 (İslam Geleneğinde Sağlık ve Tıp)
Ä°slam düÅŸüncesinde saÄŸlık ve tıpla ilgili konuların nasıl algılandığı ve modern dönemdeki bazı saÄŸlık problemlerinin tarihsel algılamayla çeliÅŸen yönleri ve bunlardan kurtulmanın gerekliliÄŸi örnekler üzerinden anlatılmaktadır. Bu çalışmada özellikle
hadislerin sıhhatı konusu merkezi bir problem olarak ortaya çıkmaktadır.

11. Revival and Reform in Islam A Study of IslamicFundamentalism
(Ä°slam’da Ä°hya ve Reform: Bir Ä°slam Fundamentalizmi Ä°ncelemesi) 
Fazlur Rahman’ın kendi yaÅŸamında bitirilememiÅŸ eser, sonradan Ä°brahim Musa editörlüÄŸünde basılmıştır. Eserin basımı ile ilgili Ä°brahim Musa, kendisinin bir takım ÅŸüpheleri olmasına raÄŸmen özellikle Fazlur Rahman’ın eÅŸi Belkıs Rahman tarafından yayınlanması noktasında desteklendiÄŸini belirtir. 
Eser, beÅŸ bölümden oluÅŸmaktadır: Ä°lk Fırkalar ve Sünni ortodoksinin oluÅŸumu, Ä°rca’ kaynaklı geliÅŸmeler: Siyaset, Tasavvuf ve Gnostik Ä°frat, Erken dönem OrtaçaÄŸda Reform: Sufi Reform ve el-Gazali’nin Rolü, Geç dönem OrtaçaÄŸda Reform, Hindistan’da reformcu düÅŸünce. 
Eser,öyle anlaşılıyor ki Fazlur Rahman’ın ilk dönem çalışmalarındaki temel konu olan Ä°hya ve reform konularının geniÅŸ bir ÅŸekilde tekrar ele alınması niyetini içermektedir.

Fazlur Rahman’ın basılı kitapları dışında 100’e yakın makale, ansiklopedi maddeleri ve kitap tanıtım çalışmaları vardır.