Eski Eserler

Ehli Sünnet vel Cemaat Mezhebinin  Kureyşilik Şartının Sıhhatine Dair Delilleri

·         -Görüşlerinin Özeti
·         1-Kuran ı Kerimden Deliller ;
·         2- Sünnetten Deliller  ;
·         3-İcmadan Delil ;
·         4-Konu Hakkındaki Hadislerin Tevatür Derecesinde Olması Delili .
·         5- Dört  Mezhebin Fukahası Ve Ehli Sünnet  Bilginleri Halifenin Seçiminde  Kureyşilik  Şartının  Aranmasında İtitfak Etmişler Ve Bunu Fetvaya Bağlamışlardır , delili.

           6-el Eimmetu Min Kureyş Rivayeti Sahih Bir Senedle Nalkledilmiştir. Hadis Otoritelerinin Sözleri Buna Delildir.

·         7-el Alai’ nin  bu hadisi hadis kitaplarında bulamadım sözü ,  büyük bir hatadır

Bu Rivayeti Hadis Otoriteleri Tashih Etmişlerdir .

·         8 – el Eimmetu Min Kureyş Hadisinde Geçen  Eimme den Kasıt  Halifelik Makamıdır.
Buna Göre  Devlet Başkanları Kureyşten  ; Diğer Devlet Görevlileri Bütün Müminlerden  Olabilir, Manası Ortaya Çıkar, delili.

Ehli Sünnet vel Cemaatin Kureyşilik Şartının Sıhhatine Dair Delilleri

Görüşlerinin Özeti :
Devlet başkanlığında Kureyşilik şartının koşulmasının en güçlü delili ; asr-ı saadetten hemen sonra Hz. Peygamberin en seçkin arkadaşlarının pratiğiyle uygulanmış olması ve bunun mütevatir nakil derecesinde bize kadar ulaşmasıdır.

Kureyşilik şartını ırkçılık şeklinde niteleyip reddedenlerin en zayıf noktası da asr-ı saadet sonrası seçkin sahabenin pratiğine aykırı , mütevatir haberle çelişen, başta dört mezhep imamları olmak üzere güvenilir bütün imamların konuyla ilgili nakil ve fetvalarına zıt bir görüşe sahip olmalarıdır.

 İslam da halife seçilmek  için;  Mü'min olmak, Erkek olmak, Adil olmak, Hür olmak, Devlet başkanlığı yapabilecek ehliyette olmak, İctihad seviyesinde dini bilgi sahibi olmak ve Kureyş kabilesine mensup olmak şartları getirilmiştir.

Diğer bütün şartlar gibi Kureyşilik şartı da  ilgili naslarla sabittir. Kureyşilik şartı, "İmamlar Kureyşten Olacaktır" , mütavatir hadisine ve sakife günü Ebu Bekr (r.a) ve beraberindeki muhacirler tarafından halifelik makamının Kureyş kabilesinden diğer şartları üzerinde toplayan birisine ait olduğu şeklinde anlaşılmasına dayanmaktadır.

O gün Ensar ve diğer müslümanlar bu hadisi duyunca halife adaylığından çekilmiş bir daha da raşit hilafet dönemi boyunca Kureyşli müslümanlar dışında hilafete kimse aday olmamıştır.

Ehl- Sünnet , halifenin kureyşli olması şartı hakkında ittifak halindedir. Dört hak fıkıh mezhebi imamları ve müctehidleri, selef uleması, Maturidi ve Eş'ari uleması Kureyşilik şartının halifede aranması gereken şartlardan olduğunda hemfikirdirler.

Bu ana çerçevedeki ittifakın yanında selef sonrası dönemde ehl-i sünnete mensup bazı ulema kureyşilik şartının kemal şartımı , sıhhat şartımı olduğunu tartışmışlardır. Ama hiçbiri konu ile ilgili hadisleri inkar cihetine ya da kureyşilik şartının koşulmasının kavmiyetçilik olacağına kail olmamışlardır.

Ehli sünnet uleması , kitabın gereği olarak sünnetle sabit kureyşilik şartını dikkate almış ve halife seçiminde  kureyşilik şartının gözetilmesi gerektiğinde  ittifak etmişlerdir.

1-Kuran ı Kerim’den Delil ;
Ya Eyyuhellezine  Emenu  Atıullahe ve Atiur Rasule  ve Ulil Emri Minkum [1] ayeti halifenin iman edenlerden olmasını ve ona itaati emreder .
İtaat edilecek lider halifedir ve halifenin nitelikleri sünnetteki naslara bakılarak belirlenmiştir.

Bir meselede Kuran nassı yoksa  kuranın gereği sünnet nassına bakılır .

2- Sünnetten Delil  ;

Sünnetteki  rivayetlerde;-  İmamlar Kureyştendir ; -İmamlar Kureyşten Olacaktır;  -Kureyşin Sizin Üzerinizde Hakkı Vardır,  Onlara İtaat Etmeniz,  Sizin Onlar Üzerinde Hakkınız Vardır , Adil Ve Merhametli Olarak Sizleri Yönetmeleri ;  -  İmamlığı Allah Himyer ‘den Alıp Kureyşe Verdi ; - Kureyş Dine Bağlı Kaldığı Müddetçe  Kim Onlara  Düşmanlık  Ederse  Allah Onları Yüzü koyun Cehenneme Atacaktır ; - İnsanlardan İki Kişi Kalsa Bile Halifelik Kureyştedir ,   buyurulmuştur.

Bunların açık manası  halife seçiminde  kureyşilik şartının  dikkate alınması  adil oldukları müddetçe  , ve bu hal üzere devam ettikleri müddetçe  insanlardan iki kişi kalsalar bile  halifelik seçiminde  kureyşi olanın tercih edilmesi haber verilmekte;  emr olunmaktadır.
Hadisler hilafet makamı hakkında ve halifenin kimden seçileceğini belirler niteliktedir. Aynı konu hakkındaki bu naslar  haber siygasında oldukları bile kabul edilse, beraber müteala edildiklerinde halifenin kureyşten seçilmesi emrini  içerdikleri apaçık anlaşılmaktadır. Sahabenin de bu nasları emir olarak  algılamış olmaları  Ensarın halife seçiminde adaylıktan çekilmesiyle sabittir. Sonrasında da halife adayı çıkarmamaları ayrıca bu manayı destekler.

3-İcmadan Delil ;

İcmasına itibar edilenlerin  icması  halife seşiminde diğer şartlarla birlikte Kureyşilik şartının aranmasının gerekliliğinde tahakkuk etmiştir. Bu hadis sebebiyle Ensar halife seçiminden çekilmiş  halife Kureyşten seçilmiştir.
İcmanın sahabe döneminde hz. Ebubekir’ in şeçiminde tahakkuk etmesinden sonra başkalarının aykırı görüşler ifade etmeleri icmaya zarar vermez.  

Bunu İbn Hacer  el Askalani  , [2]  en Nevevi[3] , el Maverdi[4] ,  el Bağdadi [5], el Kadı İyad [6] da ifade etmişlerdir.

 
4-Konu Hakkındaki Hadisler Tevatür Derecesinde Olması Delili

İmamlar kureyştendir  hadisi  ve aynı manayı  ifade eden  rivayetler  tevatür derecesine  ulaşmıştır.
İbn Hacer el Askalani [7] , el Acluni [8] , es Suyuti [9] , el Münavi [10] ,eş Şevkani [11] , el Kettani [12] , İbn Hazm[13]   son dönem hadisçilerinden el Elbani[14] gibi çok sayıda hadis alimi bunu ifade etmişleridir.

5- Dört  Mezhebin Fukahası Ve Ehli Sunnet  Bilginleri Halifenin Seçiminde  Kureyşilik  Şartının  Aranmasında İttifak Etmişler Ve Bunu Fetvaya Bağlamışlardır Delili .

 Ehli Sünnetin bütün mezhep imamları ve  tabileri  Kureyşilik şartının halifede aranmasının şart olması konusunda ittifak etmişlerdir.

Hz. Ebu Bekir  sahabenin bulunduğu  sakife topluluğunda bu hadisle istidlal etmiş,  Ensar halife adaylığından çekilmiş,  sahabe bu konuda icma etmiştir.

Halife seçiminde bu şart gözetilmek zorundadır ve kureyşi olmayan bir adayın  halife adayı olması asla caiz olmaz [15]

İmam Ebu Hanife’ de halife’nin kureyşi olması gerektiğine dair fetva vermiştir.[16] İmam Malik,  halife yalnızca kureyşten seçilir . Kureyşi olmayan birisinin hükmetme yetkisi yoktur,  demiştir. [17] İmam eş Şafii  bu şartı ikrar etmiştir. [18] 
İmam Ahmed b. Hanbel , halifelik insanlardan iki kişi kalsa bile yine Kureyştedir. Onlarla bu  yetki konusunda kimsenin bir mücadeleye girmesi caiz olmaz. Ve onlara isyan etmek te  yine caiz değildir.  Kıyamete kadar bu yetkiyi  kureyş dışında başkalarına vermek söz konusu değildir,  demiştir. [19]
İmam Ebul Hasen el Eşari [20]  ve İmam  Ebu Mansur el Maturidi [21]nin  mezhepleri de  Halifede Kureyşilik şartının sabit olmasıdır.
  el Bakıllani[22] , el Bağdadi[23] ,el Maverdi[24] ,İbn Hazm[25],  Ebu Ya’la el Ferra[26] ,İbn el Cevzi[27] ,İzz b. Abdisselam[28] , en Nevevi[29], Ebu Yahya el Ensari [30] , Hatib eş Şirbini[31]   Halifenin Kureyşiliğinin İttifak mahalli olduğunu eserlerinde ifade etmişlerdir.

İbn Haldun [32] , el Kalkaşendi [33] , Ebûbekir b. Meymûn [34] ,  et Taftazani  [35] , İbn Abidin [36]  ,  İbni Hazm [37] ,en Nesefi [38] el Gazali [39] , Sonraki dönem ulemasından , Şiblî Numâni [40] , Abdurrahman el-Kevâkibî [41] , Reşit Rıza  [42], Şeyh İsmail es Safayihi [43] , Şemseddin Muhammed Mehdi [44],  Cemal Ahmed es-Seyyid el-Câd el-Merâkibi[45], bu hadislerin ve hükmün sabit olduğunu eserlerinde isbat ve ifade etmişler , uygulanamazlık vb.  iddiaları red etmişlerdir.

Çağdaş akademisyenlerden  Süleyman ed Demici  , el İmametu’l Uzmâ İnde Ehli's-Sünne ve'l-Cemaa isimli eserinde  konuyu etraflıca ele alıp ehli sünnetin  delillerini  serdetmiştir.[46]

Kureyşilik   şartının  bir sebeple veya şekilde ihlal edilmesi   aynen adilken  fasıklaşan bir halifenin  durumunda olduğu gibi;  halifenin  şartları itibarıyla  nakıslığını  beraberinde getirecektir.
Şu bir gerçek ki, iman sahipleri  iman değerlerine ne kadar sarılırlarsa toplumlardaki dini değerlere uygunluk nisbeti o derecede olmaktadır.

Halifesi kureyşten olan insanların onu öldürmeleri  üzülünülecek bir haldir.  Halifesi sürülmüş ; hilafet müessesesi  bizzat kendi  ahmaklarının eliyle  lağv edilmiş insanların ,  yıllarca halifesiz  de kalabilirken,   olabilenle yetinmekten başka çareleri olmayabilir.  Ama dini bir müessese olarak halifeliğin ve içeriğinin aslına uygun olarak  korunması gerekir  .

Olması gereken şudur ;  halife seçilmesi gerekir. Halife seçiminde  de adaylarda diğer şartlar arandığı gibi kureyşe mensubiyet şartı da  aranmalıdır. Nerede yaşarsa yaşasın kureyşi olduğunu şeceresiyle isbat eden diğer şartlara haiz bir kureyşi  halifeliğe aday olabilir.[47]

Ehli Sünnetin Diğer  Delilleri :  

6-el Eimmetu Min Kureyş Rivayeti Sahih Bir Senedle Nalkledilmiştir. Hadis Otoritelerinin Sözleri Buna Delildir. Bu rivayetin ‘’el Eimmetu min Kureyş’’  lafzıyla olan rivayetleri aşağıdaki matbu hadis kitaplarında  mervidir.

Enes b. Malik ra dan olan rivayetler ; İbn Ebi Şeybe ,el Musannef  H.No: 31710 ; Ebu’l kasım b. Buşran , el Emali  Hno:73 ; Ahmed b.Hanbel el Musned ,Hno:12657 ve 12080 ;  Ebu Osman el Buhayri  es Sabi’ min el Fevaid  ,Hno:11 ; ed Darekutni ,er Rabi’ mineEL İlel , Hno:138 ; Muhammed  b. İbrahim el Cürcani , Emali el Cürcaniyye ,Hno:215 ; ed Diya’ el Makdisi , el Ehadis el Muhtara  Hno: 1449 ve 1935  ; Ebu Bekr el BEzzar ,el bahr ez Zehhar  bi Müsned el Bezzar , Hno:1755 ;İbn Ebi  Asım , es Sünne , Hno:927 ; esleb b. Sehl er Razzaz, Tarihu Vasıt , Hno:112,346  ; en Nesai , es Sünen el Kubra , Hno:5745 ;  Ebu Ya’la el Mavsili , el Musned  ,  Hno:3974 ,3975,3596   ;Ebu Yala el mavsili , el Mu’cem ,Hno : 156 ; el Mizzi ,Tehzib’ul Kemal , Hno:1729 ; Ed Dulabi , el Kuna ve’l Esma ,Hno:767 ;  Yakub b. Süfyan , el Marifetu ve’t Tarih , Hno: 1558 ; İbn Ebi Hatim er Razi , el İlel , Hno:2772 ;  İbn Hacer el Askalani , İthafu’l Mehera  Hno: 377 ; İbn Hacer el Askalani ,  Lezzetu’l Ayş Hno:97 ,98,101,102 ,103 ,104,105,106,109,110,111,112,113,114,115 ;  Abdullah b. Ahmed b. Kudame   ,el Cuz’ul Aşır  mine’l Muntehab , Hno: 71 ;  El Heysemi , Keşfu’l Estar , Hno: 1495,1497 ; el Heysemi ,el maksadul aliyy fi Zevaidi Ebi ya’la el mavsili ,  Hno:762 ;

Nadla b. Ubeyd den rivayetler i ;  Ahmed b. Hanbel  ,el Musned , Hno:19335,19340,19363 ; el buhari ,et Tarih el kebir , Hno:744 ; buhari ,et Tarih el Evsat  , Hno:564 ; İbn Ebi  Asım , es Sünne , Hno:932 ; ; Ebu Bekr el Bezzar ,el bahr ez Zehhar  bi Müsned el Bezzar , Hno:380 ; Ebu Ya’la el Mavsili , el Musned  ,  Hno:3597; Heysemi el Maksıd el aliy  fi Zevaidi Ebi ya’la el mavsili , Hno: 764 ; er Ruyani , el Musned ,Hno:1329 ,759,764

Ali b. Ebi talib ra dan olan rivayetleri ;  İbn es Sem’ani,el Muntehab min Mu’cem Şuyuh  ibn es Sem’ani  Hno: 88 ; ed Diya el Makdisi ,el Ehadisu’ll Muhtara , Hno: 414 ,415 ; el Bezzar , el bahr’uz Zehhar , Hno:707 ; İbn hacer el Askalani , el matalib el Aliye ,Hno: 2169 ; Ebu Ya’la el Mevsili , Musnedu Ebi ya’la el mavsili , Hno:558 ; Heysemi el Maksıd el aliy  fi Zevaidi Ebi ya’la el mavsili , Hno: 761 ; İbn el Arabi , el Mucem, Hno: 2285 ; İbn Hacer el Askalani , İthafu’l Mehera ,Hno: 13642; el Heysemi Nuruddin , Keşfu’l Estar ,Hno: 1492 ; ; İbn Hacer el Askalani ,  Lezzetu’l Ayş Hno:58 [48], 59 [49], 63

 Beşir b. Sa’d el  Ensari ; İbn Hacer el Askalani ,  Lezzetu’l Ayş, Hno:41

Sevban ; İbn Hacer el Askalani ,  Lezzetu’l Ayş, Hno: 48

7-el Alai’nin  Bu Hadisi Hadis Kitaplarında Bulamadım Sözü ,  Büyük Bir Hatadır .

Bu Rivayeti Hadis Otoriteleri Tashih Etmişlerdir .

el Alai , el Eimmetu Min Kureyş  lafzıyla  bu hadisi nakleden  er Rafii ‘ye  bu lafızla bu hadisi hadis kitaplarında ben  bulamadım , diyerek  itiraz etmiştir. [50]

Onun diğer bütün hadis otoriteleri tarafından yadırganan bu sözleri  bu hadisin varlığını ve sıhhatini inkar edenlerce görüşlerinin sıhhatine delil olarak öne sürülmiştür.

 el Alai’nin bu sözleri  hadisçiler tarafından eleştirilmiştir.  Ahmed b. Hanbel’in Müsned’inde,  el Hakim in el Müstedrek’inde,  et Tabarani’nin  el Mu’cem  el Kebir ve el Mu’cem es Sağir’inde,   el Beyhaki’ nin es Sünen’inde,  ibn Ebi Şeybe’ nin  el Musannef’ inde,  et Tayalisi’ nin el Müsned’inde  , Ebu Ya’la’ nın el Müsned’inde , el Munziri’nin  et Terğib ve et Terhib’inde ,  el Makdisi’nin el Ehadis el Muhtara ‘sında  İbn Ebi Asım’ ın es Sünne’ sinde   ve başka birçok hadis mecmuasında  bu hadis mervidir.  [51]

el Alai’nin  bunları görmemiş olması tasavvuru zor bir durumdur  . Ama akademik kariyer sahiplerinin bu kitapların çoğunun matbu olarak matbuat arasında bulunduğu günümüzde bu hadisler ve bu kitaplar ortada dururken  ve bu rivayetler de bu kitaplarda mevcutken  nasıl olup ta , el Alai de bu hadisi bulamadım dediğine göre  bu rivayetin aslı yoktur demeleri  vahimdir.

Bu Rivayeti Hadis Otoriteleri Tashih Etmişlerdir .
 el Eimmetu min kureyş hadisini hadis uleması tashih etmişlerdir. 

İbn  Receb el Hanbeli   senedinin iyi olduğunu [52] ;

el Heysemi,  Mecmau’z- Zevaid’ inde  hadisin çoğu rivayetlerini topladığını  ve  çoğunun senedlerinin sahih olduğunu,  ricalinin  müvessak olduğunu söylemiştir.[53]  

 es Subki,  el Eimmetu Min Kureyş hadisinin Sahihayn da olduğunu söylemiştir. Sahihayndaki rivayetin  bu manaya yorulması  gerektiğine işaret etmek istemiş olmalıdır. [54] 

Hafız el Iraki ,  bu hadisi  en Nesai ve  el Hakim  Enes ra’ dan  sahih bir senedle rivayet etti demiştir. [55]

İbn Hacer el Askalani  bu hadisin rivayetlerini  topladığı  bir hadis cüzü tasnif etmiştir ve hadisin 40 küsur sahabi tarafından rivayet edildiğini isbat etmiştir. [56]

el Acluni , İbn Hacer’in bu tasnifine işaret edip  hadisin  hasen olduğunu ifade eder [57]

eş Şevkani  hadisin   tevatür derecesine ulaştığını ifade etmiştir. [58]

el Elbani de  hadisin  rivayetlerini toplamıştır ve   sahih olduğuna hükmetmiştir  [59]

8 – el Eimmetu Min Kureyş Hadisinde Geçen  Eimme den Kasıt  Halifelik Makamıdır.
Buna Göre  Devlet Başkanları Kureyşten  ; Diğer Devlet Görevlileri Bütün Müminlerden  Olabilir, Manası Ortaya Çıkar, delili.

Rağıb el İsfahani ; ‘’el İmam’’  maddesinde  imam ; kendisine sözlerinde ya da fiillerinde uyulan İnsan ya da kitaptır.  hak olsun batıl olsun fark yoktur, der . [60]

Lisanu’l Arab’ da ; emme el kavme  ve emme bi him maddesinde  ; önlerine geçti , manasına gelir , imamet budur. İmam da  kendisine uyulan  demektir  …demiştir. [61]

lügattaki bu manaya bakarak  istılahtaki mana ele alınmıştır. Buna göre  hadisteki kullanımın ne manaya geldiği  tartışılmıştır.

İmam en Nevevi ,[62]  İbn Hacer el Askalani [63],   es Suyuti [64]  ,  eş Şevkani [65]   hadiste geçen imametin  İmameti Uzma: halifelik, manasında olduğunu ifade etmişlerdir.
el Münavi , hadisin  halifelik makamı manasına geldiği gibi, dindeki büyük imamlık manasına da geldiğini, bunun da İmam eş Şafii’nin  faziletleri arasında sayılması gerektiğini ifade eder . ona göre  es Sübki ‘de bu kanaattedir..[66]