Eski Eserler

Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi

Topkapı Sarayı Müzesi’nin bugün sahip olduÄŸu deÄŸerlerin başında kütüphanesi ve buradaki yazma kitaplar gelmektedir. Kütüphane sarayın ilk yapılarından AÄŸalar Camii’nde bulunmaktadır. 1924’te sarayın müze haline getirildiÄŸi sırada harap durumdaki AÄŸalar Camii padiÅŸahların kitap hazinesinde mevcut kitaplarla çeÅŸitli köÅŸk ve koÄŸuÅŸlardaki vakıf kitaplıkların bir araya getirilmesi amacıyla 1928’de onarılmış ve kitaplar -III. Ahmed Kütüphanesi hariçburaya taşınarak binaya Yeni Kütüphane adı verilmiÅŸtir. III. Ahmed Kütüphanesi de 1966 yılında Yeni Kütüphane’ye alınmıştır. Kütüphanede her biri sarayda bulunduÄŸu yerin adıyla adlandırılan on üç kitaplık oluÅŸturulmuÅŸ ve Osmanlı kütüphane sisteminde yapıldığı gibi çeÅŸitli bilimlere göre tasnif edilmiÅŸtir. Kütüphanede ayrıca Güzel Yazılar bölümü adı altında Türk hattatlarına ait hat albümleri ve levhalardan meydana gelen bir bölümle bu sanata dair kamış kalemler, kalemtıraÅŸ, kubur, makta‘, kalemdan, yazı çekmecesi, makas gibi aletlerden ibaret cilt ve yazı araçları koleksiyonu vardır.

Kütüphanede yer alan din, tarih, edebiyat ve fen konularını içeren eserler arasında en erken tarihlileri VIII-IX. yüzyıllara ait, kûfî hatla parÅŸömen üzerine yazılmış mushaflardır. Tarihî deÄŸerlerinin yanı sıra cilt, hat, tezhip ve minyatür bakımından da önem taşıyan bu eserler Ä°slâm kitap sanatı konusunda deÄŸerli bilgiler vermektedir. Dünyada eÅŸine az rastlanacak kadar zengin olan koleksiyon çoÄŸu Arap, Ä°ran, Hint, MaÄŸrib, Selçuklu ve Osmanlı topraklarında hazırlanmış, XIX. yüzyıla kadar tarihlenen mushaflardan meydana gelmektedir. Sarayın mushaf koleksiyonu kûfî ve maÄŸribî kûfîsiyle yazılmış örneklerin ihtiÅŸamı, ünlü hattatlar Yâkut el-Müsta‘sımî, Abdullah-ı Sayrafî ve Argun Kâmilî gibi sanatkârların eserleri, seçkin Safevî mushafları ve Åžeyh Hamdullah Efendi, Ahmed Karahisârî gibi hattatların yazdığı Osmanlı dönemi mushafları ile ayrı bir deÄŸer kazanmaktadır.

Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi ayrıca bugün Ä°slâm dünyasının en zengin minyatür koleksiyonuna sahiptir. Åžeyh Muhammed, Abdülhay Hâce, Bihzâd, Ahmed Mûsâ, Muhammedî, Rızâ-yi Abbâsî, Mehmed Siyahkalem, Nigârî, Osman, Ali, Matrakçı Nasuh, Levnî, Pîrî Reis, Hasan NakÅŸî, Buhârî adlı nakkaÅŸların ve kartografların atıflı veya imzalı harita ve minyatürleri buradadır. Büyük çoÄŸunluÄŸu hazine kütüphanesinin içinde yer alan on binlerce minyatür, ÅŸekilli kitap ve albümler Ä°slâm resim sanatının çok geniÅŸ bir coÄŸrafyaya yayılan çeÅŸitli ekol ve üslûplarının özelliklerini taşır. Selçuklu, Ä°lhanlı, Timurlu, Özbek, Karakoyunlu ve Akkoyunlu Türkmenleri, Safevîler, Memlükler ve Osmanlı saray nakkaÅŸlarına aittir. Yaklaşık 600 kitap ve albüm içinde yer alan minyatürler ilmî, tarihî, dinî ve edebî konular içerir. Ä°slâm sanatının IX. yüzyıldan XX. yüzyıl baÅŸlarına kadar halkâr, zerefÅŸan, ebru, hat, tezhip, minyatür, kalem-i siyâhî, katı‘ çalışmalarını içinde toplayan murakka‘lar koleksiyonun bir diÄŸer önemli grubunu oluÅŸturur. Ganimet ve elçi hediyeleri gibi çeÅŸitli yollarla Osmanlı saray hazinesine giren Timurlu, Türkmen ve Safevî murakka‘ları Ä°slâm dünyasının en seçkin örnekleridir.

Ä°slâm dünyasının çeÅŸitli coÄŸrafyalarından seçkin el yazmalarının saray koleksiyonunda toplanmış olması Osmanlı padiÅŸahlarının kitap sanatına büyük ilgi gösterdiklerini kanıtlamaktadır. PadiÅŸahlar bir yandan saray atölyelerinde resimlerle süslü el yazmaları hazırlatmış, bir yandan da Ä°slâm dünyasının diÄŸer yörelerinde hazırlanan eserleri hediye, ganimet veya satın alma gibi yollarla kendi hazineleri için toplatmıştır. Hânedan mensupları ve bürokratlar padiÅŸahlara kitap hediye etmek amacıyla bu tür eserlere sahip olmaya çalışmıştır. Kitap koleksiyonunun oluÅŸmasın-daki bir diÄŸer kaynak muhallefât yoludur. Bu sisteme göre vezirler, kazaskerler ve diÄŸer yüksek rütbeli ÅŸahısların ölümlerinden sonra vârisleri bulunmadığı takdirde kıymetli eÅŸyaları devlete intikal etmekte ve saraya alınmaktaydı. Bu yoldan da saray koleksiyonuna birçok minyatürlü el yazması ve albüm katılmıştır. Ayrıca azledilen, öldürülen veya yolsuzluk yapan kiÅŸilerin deÄŸerli eÅŸyaları saraya alınmaktaydı.

Saray kütüphanesindeki III. Ahmed Kütüphanesi’ne baÄŸlı Ä°slâm dışı eserlerin katalogunu D. Adolf Deissmann 1933’te, Türkçe, Farsça ve Arapça yazmalarının katalogunu ise Fehmi Ethem Karatay 1961-1969 yıllarında yayımlamıştır.