Eski Eserler

Hünkâr Köprüsü
 
Saraybosna'da tahminen XV. yüzyıl ortalarında yapılan ve günümüzde izi kalmayan köprü.
Saraybosna'da şehrin merkezinden akan Malaçka ırmağının üstündeki yedi köprüden biri olup Türkçe adının karşılığı olan Careva Ğuprija ismiyle de tanınıyordu. Ekrem Hakkı Ayverdi Yugoslavya'daki Türk eserleriyle ilgili makalesinde 858 (1454) yılında sancak beyi olan İshak Beyzade îsâ Bey'in burada ve Üsküp'te birçok hayratı bulunduğunu belirterek Hünkâr Camii ile Malaçka üzerinde bir köprünün banisi olduğunu kaydetmektedir. Buna göre Hünkâr Köprüsü XV. yüzyıl ortalarına aittir. Ayverdi'nin Bosna'daki eserlere dair kitabında köprünün îsâ Bey yerine İshak Bey tarafından 1462 senelerinde yapıldığını bildirmesi bir zühul eseri olmalıdır. Ayverdi, "Fâtih Sultan Mehmed'in nâmı âlîsine nisbeten bu isim verilmiştir" cümlesiyle köprüye adı verilen hünkârın kimliğini de açıklamıştır. Ancak bazı Boşnak araştırmacıları bu hükümdarın Kanunî Sultan Süleyman olabileceğini kaydederler.
1619'dakİ bir sel baskınında zarar gören köprü Hacı Hüseyin adlı bir kişi tarafından tamir ettirilmiştir. 1029 (1620) yılında yapılan bu onarıma dair biri beş, diğeri altı beyitlik iki ayrı tarih manzumesi Bosnalı Nergisî Mehmed Efendi, tek beyitlik bir tarih de Hatif mahlasli bir şair tarafından yazılmıştır.  Bu tamirden dolayı köprü Hacı Hüseyin Köprüsü diye de anılmaktadır. Evliya Çelebi, 1070 (165960) yılındaki seyahatinde Bosna'ya uğrayınca Malaçka akarsuyu üzerinde bulunan yedi köprünün en başında Hünkâr Köprüsü'nü, "Alçak ise de boyu gayet uzundur, uzunluğu iki yüz elli adımdır" cümlesiyle anlatır. Hünkâr Köprüsü XVIII. yüzyıl sonlarında tekrar harap olduğundan 1207 (179293) yılında Hacı Beşli Mustafa Ağa adında bir kişi tarafından tamir ettirilmiştir. Bu onarımı bildiren ve halen Saraybosna Müzesi'nde bulunan ta'lik hatla yazılmış iki kitabe vardır. Bunlardan birinin metni şöyledir: "Cisri Hünkâriyye'yi hedm etti mâ Derakab elHâcî Beşli pek metîn  Yaptırıp Şevki dedi târihini Âfetinden saklaya raûf âmin, sene 1207". Cûdî mahlaslı bir şair tarafından yazılan dört beyitlik ikinci kitabede de taşkın yüzünden köprünün harap olduğu ve Hacı Beşli Mustafa Ağa'nın himmetiyle yaptırıldığı bildirilir. Bu tamirle ilgili olarak Şevkî ayrıca iki beyitlik bir tarih manzumesi kaleme almıştır.
Adı bilinmeyen bir Fransız, 16 Mayıs20 Haziran 1807 tarihleri arasında gerçekleştirdiği, Bosna'dan İstanbul'a kadar uzanan seyahatinin raporunda Saraybosna'da Malaçka suyu üstündeki çok zarif olduğunu belirttiği köprünün bir resmini yazısına ilâve etmiştir. Paris'te bulunan bu yazmanın aslı görülemediğinden resmin Hünkâr KÖprüsü'ne aidiyeti tam olarak tesbit edilememiştir. Ayrıca H. A. Daniel tarafından yayımlanan bir eserde köprünün 1888 yılı civarındaki durumunu gösteren bir gravür yer almaktadır. Bu gravürde dört kemeri görünen köprü aslında İki ucunda birer gözü daha olması gereken bir yapıdır. Fakat zamanla bu gözler dolmuş ve üzerlerine evler yapılmış olmalıdır. XIX. yüzyılın sonlarına ait bir fotoğrafta ise bu evlerin ortadan kalktığı görülmektedir. En uçtaki gözün yanında bir sel yaran bulunması bundan sonra bir kemerin daha olmasına işaret sayılabilir. Ortadaki iki geniş açıklıktı kemerin arasında beş konsola oturan çıkıntı halindeki bir kitabe köşkünün varlığı farkedilmektedir. XIX. yüzyılın sonlarına gelinceye kadar Türk mimarisine ait özelliklerini koruyan Hünkâr Köprüsü, nehir yatağının ıslah çalışmaları sırasında (1897) bütünüyle ortadan kaldırılarak yerine yayvan tek kemerli çok geniş açıklığı olan modern bir köprü yapılmıştır.