Eski Eserler

Hünkâr Köprüsü
 
Saraybosna'da tahminen XV. yüzyıl ortalarında yapılan ve günümüzde izi kalmayan köprü.
Saraybosna'da ÅŸehrin merkezinden akan Malaçka ırmağının üstündeki yedi köprüden biri olup Türkçe adının karşılığı olan Careva Äžuprija ismiyle de tanınıyordu. Ekrem Hakkı Ayverdi Yugoslavya'daki Türk eserleriyle ilgili makalesinde 858 (1454) yılında sancak beyi olan Ä°shak Beyzade îsâ Bey'in burada ve Üsküp'te birçok hayratı bulunduÄŸunu belirterek Hünkâr Camii ile Malaçka üzerinde bir köprünün banisi olduÄŸunu kaydetmektedir. Buna göre Hünkâr Köprüsü XV. yüzyıl ortalarına aittir. Ayverdi'nin Bosna'daki eserlere dair kitabında köprünün îsâ Bey yerine Ä°shak Bey tarafından 1462 senelerinde yapıldığını bildirmesi bir zühul eseri olmalıdır. Ayverdi, "Fâtih Sultan Mehmed'in nâmı âlîsine nisbeten bu isim verilmiÅŸtir" cümlesiyle köprüye adı verilen hünkârın kimliÄŸini de açıklamıştır. Ancak bazı BoÅŸnak araÅŸtırmacıları bu hükümdarın Kanunî Sultan Süleyman olabileceÄŸini kaydederler.
1619'dakÄ° bir sel baskınında zarar gören köprü Hacı Hüseyin adlı bir kiÅŸi tarafından tamir ettirilmiÅŸtir. 1029 (1620) yılında yapılan bu onarıma dair biri beÅŸ, diÄŸeri altı beyitlik iki ayrı tarih manzumesi Bosnalı Nergisî Mehmed Efendi, tek beyitlik bir tarih de Hatif mahlasli bir ÅŸair tarafından yazılmıştır.  Bu tamirden dolayı köprü Hacı Hüseyin Köprüsü diye de anılmaktadır. Evliya Çelebi, 1070 (165960) yılındaki seyahatinde Bosna'ya uÄŸrayınca Malaçka akarsuyu üzerinde bulunan yedi köprünün en başında Hünkâr Köprüsü'nü, "Alçak ise de boyu gayet uzundur, uzunluÄŸu iki yüz elli adımdır" cümlesiyle anlatır. Hünkâr Köprüsü XVIII. yüzyıl sonlarında tekrar harap olduÄŸundan 1207 (179293) yılında Hacı BeÅŸli Mustafa AÄŸa adında bir kiÅŸi tarafından tamir ettirilmiÅŸtir. Bu onarımı bildiren ve halen Saraybosna Müzesi'nde bulunan ta'lik hatla yazılmış iki kitabe vardır. Bunlardan birinin metni ÅŸöyledir: "Cisri Hünkâriyye'yi hedm etti mâ Derakab elHâcî BeÅŸli pek metîn  Yaptırıp Åževki dedi târihini Âfetinden saklaya raûf âmin, sene 1207". Cûdî mahlaslı bir ÅŸair tarafından yazılan dört beyitlik ikinci kitabede de taÅŸkın yüzünden köprünün harap olduÄŸu ve Hacı BeÅŸli Mustafa AÄŸa'nın himmetiyle yaptırıldığı bildirilir. Bu tamirle ilgili olarak Åževkî ayrıca iki beyitlik bir tarih manzumesi kaleme almıştır.
Adı bilinmeyen bir Fransız, 16 Mayıs20 Haziran 1807 tarihleri arasında gerçekleÅŸtirdiÄŸi, Bosna'dan Ä°stanbul'a kadar uzanan seyahatinin raporunda Saraybosna'da Malaçka suyu üstündeki çok zarif olduÄŸunu belirttiÄŸi köprünün bir resmini yazısına ilâve etmiÅŸtir. Paris'te bulunan bu yazmanın aslı görülemediÄŸinden resmin Hünkâr KÖprüsü'ne aidiyeti tam olarak tesbit edilememiÅŸtir. Ayrıca H. A. Daniel tarafından yayımlanan bir eserde köprünün 1888 yılı civarındaki durumunu gösteren bir gravür yer almaktadır. Bu gravürde dört kemeri görünen köprü aslında Ä°ki ucunda birer gözü daha olması gereken bir yapıdır. Fakat zamanla bu gözler dolmuÅŸ ve üzerlerine evler yapılmış olmalıdır. XIX. yüzyılın sonlarına ait bir fotoÄŸrafta ise bu evlerin ortadan kalktığı görülmektedir. En uçtaki gözün yanında bir sel yaran bulunması bundan sonra bir kemerin daha olmasına iÅŸaret sayılabilir. Ortadaki iki geniÅŸ açıklıktı kemerin arasında beÅŸ konsola oturan çıkıntı halindeki bir kitabe köÅŸkünün varlığı farkedilmektedir. XIX. yüzyılın sonlarına gelinceye kadar Türk mimarisine ait özelliklerini koruyan Hünkâr Köprüsü, nehir yatağının ıslah çalışmaları sırasında (1897) bütünüyle ortadan kaldırılarak yerine yayvan tek kemerli çok geniÅŸ açıklığı olan modern bir köprü yapılmıştır.