Eski Eserler

Saatcıyanlar (Cemâat-i Saatcıyân-ı Hâssa)

Ehl-i Hiref defterlerine “cemâat-i saatcıyân-ı hâssa” olarak kaydedilen bölüğün görevi saray saatlerini hazırlamaktı. Osmanlı’da mekanik saat üretimi geç tarihlerde başlamakla birlikte üretilen saatler oldukça ince işçilikte yapılmış özgün tasarımlar olarak günümüze ulaşmıştır.
Osmanlı’da mekanik saat kullanıldığına dair ilk belge, 16. yüzyıldaki Enderun Hazinesi defterinde birçok eşya arasında bir frengi saat kaydı olarak karşımıza çıkmaktadır. Günümüze ulaşan en erken tarihli mekanik saatler ise Osmanlı’ya çeşitli diplomatik hediyeler ve ticaret yoluyla gelen Alman, Venedik ve Fransız yapımı olanlardır. Osmanlı saray saatlerinden yerli üretim olarak günümüze gelenlerin en erken tarihlileriyse 17. yüzyıla aittir. Topkapı Sarayı’nda bu dönemde hazırlanmış elli kadar yerli saat bulunmaktadır. Bunlar tabak saatleri, duvar saatleri, masa ve iskelet saatleri, cep veya koyun saatleri gibi çeşitli eserlerdir. Üzerlerinde imza ve tarih taşıyan bu eserlerde, Süleyman Lezizler, Eflaki Dedeler, Mustafa Aksarayi gibi saatçi ustalarının isimleri okunabilmektedir. 17.yüzyılın sonundan itibaren maaş defterlerinde kaydı görülen saatcıyan bölüğünün mevcudu 1698-1711 tarihleri arasında bir kişiyken bu tarihten sonra ikiye yükseltilmiştir. Avrupa saatlerine göre daha sade ve özgün eserler veren bu bölüğün sanata yönelik bir meslek grubu olarak usta sanatçılara ihtiyaç duyduğu düşünüldüğünde, sayılarının az olması akla yatkın gelmektedir.