Camgeranlar (Cemâat-i Câmgerân-ı Hâssa)
“Cemâat-i câmgerân-ı hâssa” olarak defterlere kaydı düÅŸülen camcılar bölüÄŸüne baÄŸlı sanatkârlar saray için cam malzemeden eÅŸyalar üretmekteydi. Bu eÅŸyalar arasında lambalar, kandiller, laledanlar, çiçeklikler, daldırmalar, kupalar, sürahiler, karlıklar, kaseler, fincanlar, gülabdanlar vb. günlük kullanım eÅŸyaları sıklıkla üretilerek dönemin zevkine uygun ÅŸekilde bezenmekteydi.
Osmanlı üretimi camlar düz cam, renkli cam ve billur olmak üzere üçe ayrılmaktaydı. Ä°stanbul’da cam üretimine uygun ince ve beyaz renkteki kum Yedikule yakınlarındaki KumboÄŸazı’ndan çıkarılmaktaydı. 16. yüzyılda saray için üretilen cam eserlerin varlığını kanıtlayan en önemli belge, Sultan III. Murad (1574¬1595) döneminde hazırlanmış sultanın ÅŸehzadesinin sünnet ÅŸenliklerini tasvir eden minyatürlerle kaplı Surname-i Hümayun adlı eserdeki camcıların geçiÅŸi sahnesidir (TSMK H.1344, y.32b-33a). Bu minyatürde dönemin cam ustaları bir tarafta ellerinde tuttukları eserlerini gösterirken bir tarafta da cam fırınının önünde, çeÅŸitli aletlerle hünerlerini sergileyip, üfleyerek ÅŸiÅŸirme gibi dönemin cam tekniklerini uygulamaktadırlar. ÇeÅŸitli belgelere göre, 17. yüzyılda Ä°stanbul’da cam üretiminin yapıldığı atölyelerin Eyüp civarında olduÄŸu görülmektedir. 18. yüzyılda Venedik ve Bohemya gibi merkezlerden cam ithali yoÄŸunlaÅŸmış ancak Ä°stanbul’daki cam üretimi EÄŸrikapı ve Tekfur Sarayı civarında gerçekleÅŸmeye devam etmiÅŸtir.[1] Ayrıca Bakırköy’de Baruthane-i Amire civarında hayvan gücüyle iÅŸleyen çarklar, dibekler,
perdah yerleri, camhane ve güherçile kazan ve ocakları bulunmaktaydı. 18. yüzyılın sonunda Beykoz Cam Fabrikası’nın faaliyete geçirilmesiyle yerli üretim camlarda bir canlanma dönemi yaÅŸanmıştır.
Ehl-i Hiref’e baÄŸlı cam ustalarının maaÅŸ defterlerindeki kaydı 1596 tarihinden
itibaren görülebilmektedir. Söz konusu tarihte sayıları on bir olan bölüÄŸün mevcudu bu dönemden sonra azalmaya baÅŸlayarak 18. yüzyılda ancak iki olabilmiÅŸtir.
[1] Banu Mahir, “Osmanlı BaÅŸkenti Ä°stanbul’da El Sanatları”, a.g.m., s.310,312.
Hata Bildirimi