Cem‘iyyet-i Müderrisîn
Müderrislerle ilgili bir meslek cemiyeti olarak 1919’da kurulan, aynı yıl Teâlî-i İslâm Cemiyeti adını alarak siyasî ve sosyal faaliyetlerde de bulunan cemiyet.
Cemiyet-i Müderrisîn, 15 Şubat 1919'da dönemin önde gelen din ve öğretim üyeleri tarafından kurulmuş olan ilmî bir dernektir.
Kuruluş amacı
Medreselerin hocaları, dînî ilimlerle ilgilenenler ve İslâmiyet’in yücelmesinin gereklerine inanmış gönüllülerden oluşan bu cemiyet, eğitim yöntemlerini uygulayarak Müslümanlara ilim ve İslâmiyet’i sevdirmeyi, öğrenmeye teşvik etmeyi, İslâmiyet konusunda yeterli bilgisi olan ve çağın ihtiyaçlarını bilip anlayabilecek derecede fen bilimleriyle uğraşan öğrenciler yetiştirmeyi ve onların maddî ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlamıştır.
26 Eylül 1919 tarihli beyannâmesi
Cemiyetin kuruluş amacında siyaset yapmak bulunmamakla beraber siyasi partilere üye olabilecekleri belirtilmişti. Ülke içerisinde gelişen olaylar sonucu cemiyetin kuruluş beyannâmesinde yer alan siyasetle uğraşmama kararına uyulmadı.
İkdam Gazetesi'nin 26 Eylül 1919 beyannâmeli nüshasında Kuva-yi Milliyeciler aleyhinde ağır ifadeler ve hakaretler içeren bir bildiri yayınlanmıştı.
Cemiyet-i Müderrisîn'in siyaset yapmama kararı bu bildiri ile delinmişti. Siyaset sahnesinde adını duyurduğu ve bağlılık bildirgesi olarak nitelendirilen bu beyannâmeden sonra Said Nursî ve M. Tâhir Efendi gibi üyelerin de aralarında bulunduğu bazı üyeler istifa etmiştir.
Daha sonra Kasım 1919'da genel kurula giden cemiyet, adını Teâlî-i İslâm Cemiyeti olarak değiştirerek faaliyetlerini ağırlıklı olarak siyasal alanda sürdürmüştür.
Teâlî-i İslâm Cemiyeti dönemi
Din ve devlet ayrılığına taraftar olmadan bilimsel, ahlaki ve sosyal yollarla siyasi hayata etkide bulunmaya çalışmış, Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nı desteklemiş ve Anadolu hareketine cephe almıştır.
Merkezi İstanbul’da bulunan bu cemiyet Konya ve civarında yoğun faaliyet göstermiştir. Halife ve Hilafet Muessesesini Desteklemişlerdir.
Kurucular Kurulu
Fâtih Dersiamlarından Abdülfettah
Fâtih Dersiamlarından Geyveli İbrâhim Hakkı
Fâtih Dersiamlarından İskilipli Mehmed Âtıf
Bâyezid Dersiamlarından Ermenekli Mustafa Safvet
Yönetim Kurulu
Başkan: Fâtih Dersiamlarından Mustafa Sabri Efendi.
Başkan Yardımcısı: Darü'l-Hilâfeti'l-İbtidâ-î Dâhil Medreseleri Umum Müdürü İskilipli Mehmed Âtıf Efendi.
Genel Sekreter: Darü'l-Hilâfeti'l-Âliyye İbtidâ-î Dâhil Medreseleri Osmanlı Edebiyatı Müderrisi Ermenekli Mustafa Safvet Efendi.
Üyeler
Darü'l-Hikmeti'l-İslâmiye â‘zasından Eşref Efendizâde Şevketî
Darü'l-Hikmeti'l-İslâmiye â‘zasından Said Nursî
Fâtih Dersiamlarından Düzceli Muhammed Zâhid el Kevseri
Darü'l-Hilâfeti'l-Aliyye Sahn Medreseleri Fıkıh Müderrislerinden Seydişehirli Hasan Fehmi
Darü'l-Hilâfeti'l-Aliyye İbtidâ-i Dâhil Medreseleri Mantık Müderrisi Manisalı Mustafa
Fatih Dersiamlarından Âsitâneli Hafız Abdullah
Dersiamdan Sinoplu Mehmed Emin Efendi
Mustafa Sabri Efendi'nin Dâmat Ferid kabinesinde şeyhülislâm olarak görev alması üzerine boşalan başkanlığa İskilipli Mehmed Âtıf seçilmiştir.
Kaynakça
Kemâl Gurulkan, Köprü Dergisi, Güz 2000, 72.sayı
Gökbilgin, Tayyip (1919). T.C. İş Bankası Kültür Yayınları. http://kitap.antoloji.com/milli-mucadele-baslarken-i-ii-mondros-mutarekesinden-sivas-kon-kitabi/.
Güner, Zekâi; Orhan Kabataş (1990).
Millî Mücâdele Dönemi Beyannâmeleri ve Basını. Ankara: T.C. İş Bankası Kültür Yayınları. Sayı: 33, s. 218-223. "Nitekim bu defa da Anadolu’da Mustafa Kemâl ve Kuvâ-yı Milliyye maskaraları Yunan askerlerinin önünden nâmerdâne bir surette kaçarken,; kendinize ne hakla, ne yüzle, ne utanmazlıkla Kuvâ-i Milliye namını veriyorsunuz? … Utanmaz hâinler, artık yetişir, yakamızı bırakın: Cenâb-ı Hakk’ın gazap ve lâneti sizin üzerine olsun! ; Şimdi sulh imzalandı Kuvâ-yı Milliyye belâsının tevlit ettiği mecburiyetle gâlip devletlere karşı yeniden taahhüt altına girdik. Devletler şimdi bize: “Eğer Anadolu’da Kuvâ-yı Milliyye isyanını devam ettirir ve bastıramazsanız İstanbul’u da elinizden alacağız” diyorlar. Kuvâ-yı Milliyye eşkiyası ise İstanbul’u da elimizden çıkarmak ve memlekete son hizmet şeklinde son ihanetlerini de yapmak için çalışıyorlar."
Mahfel, 1340 Ca., Sayı: 19
İkdam, 25 Teşrinisânî 1335, No: 8185
Onlar hep vardı!.., Yeniçağ, 30.09.2009.
Bayram’da yakın tarihimizi anımsayalım…!, haber3, 13 Kasım 2010.
Hata Bildirimi