Eski Eserler

Takvim-i Vakayi (1831)

Eylül 1829 tarihinde, Ruslar'la Edirne AntlaÅŸması imzalanmış, Devlet'e yeni bir düzen vererek, yönetim alanında yapılan önemli reform hareketlerini yürütmek, gereken tüzük ve yönetmelikleri hazırlamak amacıyla, "Islahat Meclisleri" nin toplanmasına gerek görülmüÅŸtür. Hükümetçe bir gazete çıkarılması fikri, ilk kez bu meclis toplantılarında ortaya atılmış ve II. Mahmut tarafından çok olumlu karşılanmıştır.

Ayrıca yabancı dilde yayımlanan bazı gazetelerin Türk halkı arasında ve yabancı çevrelerde yarattığı olumlu etkilerin de farkına varan II. Mahmut, bir gazetenin yayımlanması iÅŸine sıcak bakmaktaydı. Bu sırada Le Moniteur Ottoman'ın yayını devam ederken bir de Türkçe gazete çıkarmaya karar vermiÅŸtir. Amacı, bu gazete yoluyla yapmış olduÄŸu ve ileriki tarihlerde yapmayı planladığı yenilikleri halka aracısız olarak birinci elden bildirmektir. PadiÅŸahın çıkardığı emirnamenin hemen ardından Beyazıt'ta bir bina satın alınarak matbaa kurulmuÅŸ ve müdürlüÄŸüne Sait Efendi getirilmiÅŸtir.

Gazetenin adı için birçok isim yazılarak padiÅŸaha sunulmuÅŸ, ancak bunlar arasıdan hiç birisini beÄŸenmeyen II. Mahmut kendisi gazetenin ismi olarak Takvim-i Vakayi koymuÅŸtur. 1 Kasım 1831'de yayımlanan ilk sayısıyla, Türkiye'nin ilk Türkçe gazetesi, Batılı örneklerinden yaklaşık 250 yıl gecikmeli de olsa yayın hayatına baÅŸlamış oldu. 5.000 nüsha olarak haftada bir kez yayımlanan gazete daha sonra devletin resmî gazetesi niteliÄŸini kazanmıştır.

Yıllık abone ücreti 120 kuruÅŸ olan Takvim-i Vakayi, Süleymaniye Camii ile ÅŸimdiki üniversite bahçesi arasında bulunan ve adına "Takvimhane-i Amire" denilen, Kapucubaşı Musa AÄŸa'nm konağında çıkarılmaya baÅŸlanmıştır. Gazeteyi yönetmek ve yayımlamak üzere "Takvimhane Nezareti" kurulmuÅŸ, nazırlığa ise eski vak'anüvislerden, Mekke Kadılığı da yapmış olan Seyit Mehmet Esat Efendi getirilmiÅŸtir.

Dokuz yıl boyunca Türkiye'de Türkçe gazete olarak yayına devam eden Takvim-i Vakayi’nin yayına son verilme nedeni de ilginçtir. Gazete 12 yaşındaki bir çocuÄŸun yaptığı bir dizgi hatası nedeniyle kapatılmıştır. 12 yaşındaki Felemenk, Kraliçesi'ne bir niÅŸan verildiÄŸine iliÅŸkin haberde, bir dizgi hatası olarak (ita) kelimesi yerine (hata) kelimesi yazmıştır. Bu yazıyı okuyan ve padiÅŸaha yaranmak isteyen Fuat Bey adında bir vali, durumu Abdülhamid'e ÅŸikâyet etmesi sonucu kızan Abdülhamid, MüsteÅŸar ReÅŸit Bey azledilerek gazeteyi kapatmıştır. Takvim-i Vakayi kapandıktan bir süre sonra tekrar yayınlanmaya baÅŸlamış fakat bu ikinci yayınlanma dönemi tamamen “Resmi Gazete” niteliÄŸinde olmuÅŸtur. 1860 tarihinden itibaren, tamamen devletle ilgili belge ve tüzüklerin yayımlandığı "Resmi Gazete" niteliÄŸine bürünerek gerçek gazete özelliÄŸini kaybetmiÅŸtir. 1879 yılında gazete kapatılmış ve 12 yıl yayımlanmamıştır. Takvim-i Vakayi, 1891 yılında yeniden yayımlanmışsa da, bir yıl sonra 1892'de, 283. sayıdaki dizgi yanlışı yüzünden tekrar kapatılmış ve bu ikinci kapanış 1908 MeÅŸrutiyeti'ne kadar 16 yıl sürmüÅŸtür